Mikroorganizmalar yeryüzünün en eski canlılarıdır. Bunun en önemli nedeni değişen koşullara hızla uyum sağlayabilme yetenekleridir. Bu yetenekleri sayesinde geliştirilen her yeni antibiyotikten kaçacak bir yol bulmaktadırlar.[1] Antibiyotik, bakteriyel enfeksiyon hastalıklarının tedavisinde kullanılan ve insan sağlığı açısından çok büyük öneme sahip ilaçlar olarak tanımlanmaktadır. Bu kimyasal maddeler, bakterilerin çoğalmasını önlemekte ve bazen de bakterileri öldürmektedir.[2]

Antibiyotikler toplum ve hastane kaynaklı birçok bakteriyel enfeksiyonu tedavi etmek için kullanılmaktadır. Bu durum onları modern tıp için vazgeçilmez bir araç haline getirmektedir. Antibiyotikler, her ne kadar bulaşıcı hastalıkların tedavisi bakımından eşsiz ilaçlar olarak nitelendirilse de organ nakli, kanser ve yanık tedavisi, kronik hastalıklar, yeni doğan bakımı ve ameliyatlardaki enfeksiyonların önlenmesi ve tedavi edilmesinde gerekli oldukları için modern tıbbın yapı taşları olarak kabul edilmektedirler.[3]

Ne Zaman Kullanılmalıdır?

Antibiyotiklerin akılcı kullanımı, öncelikle gereksiz antibiyotik kullanımını en aza indirmeyi ve genel olarak her alanda (insanlarda, veteriner hekimlikte, tarım, hayvancılık, tekstil vb. sektörlerde) antibiyotik kullanımını azaltmayı ve bu sayede doğada bulunan antibiyotik miktarını kontrol altına almayı gerektirmektedir. Bunlar arasında, antibiyotiklerin insanlarda tedavi amacıyla uygulanmasının akılcı olarak gerçekleştirilmesi kısa vadede, diğer antibiyotik kullanımlarının kontrol altına alınmasından daha büyük bir etki ortaya çıkartabilmesi açısından özellikle önemlidir.

Akılcı antibiyotik uygulaması, antibiyotik tedavisinin gerektiği durumlarda hastanın bireysel özellikleri göz önünde bulundurularak doğru antibiyotiğin uygun dozda ve doğru uygulama yoluyla, uygun tedavi süresi boyunca gerçekleştirilmesini gerektirir. Burada dikkat edilmesi gereken ilk husus, antibiyotik kullanımının gerekliliğinin doğru değerlendirilmesi ve hastaların bu konuda bilgilendirilmesidir.[4]

Bir hasta için planlanan ilaç tedavisinin akılcı olması için, ilacın etkililiğinin, güvenliliğinin, maliyetinin ve hastanın klinik durumuyla (yaş, alerji hikayesi, böbrek ve karaciğer fonksiyonları, gebelik gibi özel durumlar, diğer hastalıklar, yaşam tarzı, kullandığı ilaçlar vb. gibi) uygunluğunun değerlendirilmesi, planlanan tedavinin hastaya etkili olarak anlatılması ve hastanın tedaviye uyumunun izlenmesi gerekmektedir. Dolayısıyla, akılcı ilaç uygulaması sadece “doğru” reçete yazmayı değil, doğru muayene ve tetkiklerin yapılarak doğru tanıyı koymayı, hastayla etkili bir iletişim kurmayı, diğer sağlık çalışanlarıyla iş birliğinde bulunabilmeyi ve hastanın tedaviye uyumunun ve tedavinin etkililiğinin izlenebilmesini gerektirmektedir.

Akılcı antibiyotik uygulaması yukarıda bahsedilen akılcı ilaç uygulamasının genel gerekliliklerinin hepsini gerektirmenin yanında, reçetelenen antibiyotiğin antibiyotik direnci açısından ayrıca değerlendirilmesini gerektirmektedir.4 Bu noktada antibiyotik direncinin ne olduğu bilinmelidir.

Antibiyotik Direnci Nedir?

Bakteri kaynaklı hastalıkların tedavisinde kullanılan antibiyotiklerin, bakterileri öldürme ya da üremelerini durdurma etkilerini kaybetmeleri antibiyotik direnci olarak bilinmektedir. Artan antibiyotik direncinin temelinde aşırı antibiyotik kullanımı, gereksiz reçeteleme, gıda ve hayvancılıkta yaygın antibiyotik kullanımı ve yeni antibiyotiklerin geliştirilmesindeki güçlüklerin yattığını belirtmektedir. Yüksek antibiyotik kullanım düzeyinin yanı sıra uygun ve özenli olmayan antibiyotik kullanımı da antibiyotik direnci artışına neden olan faktörler arasındadır. Antibiyotiğe dirençli mikroorganizmaların gelişimine neden olan hatalı kullanım şekilleri; enfeksiyon olmaksızın antibiyotik kullanımı, yanlış antibiyotik seçimi, tedavi için gerekli süreden kısa ya da daha uzun antibiyotik kullanılması, eksik ya da fazla dozlama olarak sıralanabilir.[5]

Antibiyotik direnciyle nasıl mücadele edebiliriz?

Antibiyotik direnci küresel bir halk sağlığı sorunudur. Ancak bireysel olarak insanlar antibiyotiklere dirençli hale gelmez. Belirli bakteri türleri dirençli hale gelir. Bunun nedeni, hepimiz bakteriyel enfeksiyonları tedavi etmek için antibiyotik kullandığımızda, bu bakterilerin adapte olmaya başlamasıdır.[6] Peki antibiyotik direnciyle nasıl mücadele edebiliriz?

Her şeyden önce, gelecek hepimizin geleceği olduğuna göre geleceğin sorumluluğu da hepimizin olmalıdır. Antibiyotik direnciyle mücadelede antibiyotikleri reçeteleyen, satan, kullanan, üreten, pazarlayan ve bu süreçleri denetleyen, düzenleyen herkes; her insan, her kurum büyük bir sorumluluk taşımaktadır.

-       Antibiyotik direnciyle mücadelede ilk adım taşıdığımız sorumluluğun bilincine varmak ve bu bilincin toplumda yaygınlaşmasına aracılık etmek,

-       Gereksiz antibiyotik kullanımından kaçınmak,

-       Hekim tarafından reçetelenen antibiyotiklerin doğru kullanımını sağlamak.[7]

Sadece bu temel gerekliliklerin yerine getirilmesiyle antibiyotik direncinin yayılmasını durdurabilir ve antibiyotiklerin sağladığı avantajlardan faydalanmaya devam edebiliriz. Haydi, sorumlu davranmaya bugünden başlayalım, unutmayalım sevgi sorumluluk gerektirir.7

Burada çeşitli hastalıklar ve tedavi yolları hakkında bilgi ve içerikler yer almakta fakat bunlarla kesinlikle teşhis ve tedavi yönlendirmesi yapılmamaktadır, hiçbir bilgi ve içerik bu şekilde algılanmamalıdır. Bu web sitesinde yer alan bilgiler bir hekim veya eczacıya danışmanın yerine geçmez.