Yardımlaşma insanlık tarihi kadar eski bir olgudur. Tarihsel süreçte savaştan açlığa, salgın hastalıklardan doğal felaketlere uzanan yelpazede pek çok olumsuz durumla karşılaşan insanoğlu, başkalarının yardımına ihtiyaç duymuştur. Gerek dinsel öğretiler gerekse bireysel inisiyatiflerle yapılan yardımlar, zaman içinde etkinliğinin ve sürdürülebilirliğinin sağlanması ve insanlığı kapsayacak şekilde genişletilmesi adına sistematik bir hal almıştır.[1]

İnsani yardım savaş, çatışma, yerinden etme gibi insan kaynaklı krizler ile doğal afet zamanlarında insanların acılarının dindirilmesi ve bu durumların yol açtığı ölüm, yaralanma ya da maddi kayıp gibi olumsuz sonuçların en aza indirilmesine yönelik yapılan faaliyetler olarak kavramsallaştırılmaktadır. İnsani yardım, Birleşmiş Milletler (BM) dokümanlarında ise krizden etkilenen nüfusun acılarını hafifletmek ve insanların hayatını kurtarmak amacıyla yapılan yardım şeklinde tanımlanmaktadır.¹

İnsani Yardımın Temel İlkeleri Nelerdir?

İnsani yardım, farklı öngörülerde bulunan, fakat ortak bir amaca hizmet eden bir takım temel ilkeler içermektedir. Bunlar (1) insanlık, (2) taraf tutmama, (3) tarafsızlık, (4) bağımsızlık ve (5) güçlendirmedir. Bunlar arasında; tarafsızlık, bağımsızlık ve güçlendirme en önemli olanlardır. Tarafsızlık, insani yardım prensiplerine göre davranılırken tarafsız olmayı gözetmektir. İnsan haklarına saygı gösterilmesi anlamına gelen insanlık ilkesi ile insani sorunlarına nerede olduğuna bakılmaksızın çözüm bulunması ifade edilirken, yardımlarda din, ırk gibi ayrımların yapılmamasıyla taraf tutmama (impartiality), insanları mağdur ve yardıma muhtaç hale getirecek çatışmalarda bir tarafa dahil olmamak anlamında tarafsızlık (neutrality) ilkesi gözetilmektedir. Yani birinde yardım edilen kitlenin mensup olduğu ırk, din kullandığı dil unsurları nedeniyle bir ayrımcılık yapılmamasının gereği üzerinde durulurken, ikincisinde onları yardıma muhtaç duruma sokacak çatışmalardaki taraflardan biri olmamaya ya da taraf tutmamaya işaret etmektedir. Beşinci ilke ise, yerel kurumların iyileştirilmesi anlamındaki güçlendirmedir.[2]

Dünya İnsani Yardım Günü’nün Ortaya Çıkışı ve Önemi

19 Ağustos 2003'te, Irak'ın Bağdat kentindeki Canal Hotel'e düzenlenen bombalı saldırıda, BM Genel Sekreteri'nin Irak Özel Temsilcisi Sergio Vieira de Mello da dahil olmak üzere 22 insani yardım görevlisi hayatını kaybetti. Beş yıl sonra, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 19 Ağustos'u Dünya İnsani Yardım Günü (WHD) olarak belirleyen bir karar aldı.[3]

Açlık, yoksulluk, iklim değişiklikleri, çatışmalar, zorla yer değiştirmeler, pandemi ve pandeminin ekonomi ve eğitim üstüne etkileri, insani acil durumlar sonucu artan cinsiyet eşitsizliği gibi sebepler insani yardıma olan ihtiyacı artırmıştır ve insani yardımın önemini göstermiştir.

İnsani yardım çalışanları, tehlikelere ve zorluklara rağmen savaş ve tehlike durumlarında ön saflarda yer alarak ihtiyacı olanlara gerekli yardımı ulaştırmaya çalışmaktadırlar. Her yıl 19 Ağustos’ta düzenlenen ‘’Dünya İnsani Yardım Günü’’ ile insani hizmetler vererek yaşamlarını riske atan yardım görevlilerine yönelik farkındalık oluşturmak ve insani eylemleri desteklemek için farkındalık oluşturma ve toplumların harekete geçmesi amaçlanmaktadır.[4]  Böylece daha adil ve merhametli bir dünya inşa edebiliriz.