Kanser fizyolojik bir bozukluk olan tümör oluşumuyla kendini gösteren kontrolsüz hücre çoğalması ile karakterize olan bir hastalıktır. Çocukluk çağı kanseri çocuklarda önde gelen ölüm nedenidir. Çocukluk çağı kanseri Dünya Sağlık Örgütü tarafından 15 yaşından küçük çocuk ve ergenlerde ortaya çıkan kanser için kullanılan bir tabirdir. DSÖ’nün çocuk sağlığına yaptığı vurgunun ardından, dünya çapındaki çoğu hükümet çocukluk çağı kanser araştırmalarını kolaylaştırmak için önlemler almıştır.[1]

Çocukluk çağı kanserleri, farklı şekillerde ortaya çıkabilen çeşitli kanser türlerinden oluşan bir hastalık grubudur. 2017’de yapılan araştırmalarda çocukluk çağı kanserinin dünya genelinde kanser nedenlerine altıncı sebep olduğu görülmektedir. Çocukluk çağı kanserlerinin

tanı ve tedavisinde klinik ve temel araştırmaların hızlı bir şekilde gerçekleştirilmesi önemlidir.

Son elli yıla bakıldığında teşhis yöntemleri, tedavi yöntemleri ve tekniklerinde önemli gelişmeler ortaya çıkmış; bu gelişmeler sayesinde sağ kalım oranlarında artış, ölüm oranlarında ise azalma görülmüştür.¹

Çocuk kanserleri, uluslararası çocuk kanserleri sınıflamasına göre 12 ana grup altında

incelenirler.[2] Çocuklarda 0-14 yaş arası en sık görülen kanser türleri; lösemiler (3/4), beyin ve diğer merkezi sinir sistemi tümörleri ve lenfomalardır.[3] Genellikle yetişkinlerde görülen meme, akciğer, kolon kanseri, çocuklarda oldukça nadir olarak görülmektedir. Kanserli çocukların sayısı, yetişkin kanserlerin küresel anlamda görülme riskine kıyasla çok daha az olmakla birlikte, kurtarılan hayatların sayısı önemli ölçüde daha yüksektir.²

Çocukluk kanserlerinde, yetişkinlerde uygulanan yerleşmiş tarama testleri yoktur. Bu hastaların erken tanı alabilmeleri, hastalıklara ilişkin bulgu ve belirtilerin bilinmesi ile mümkün olmaktadır. Bu nedenle birinci basamak hekimlerin çocuk ve bebek izlemlerini dikkatli yapmaları ve bu konuda yeterli bilgiye sahip olmaları erken tanı konmasında büyük önem taşımaktadır.¹

Kanserli bir çocuk, hastalığının başlangıç bulguları ile genellikle aile doktoruna, çocuk sağlığı ve hastalıkları/iç hastalıkları uzmanına veya cerrahi bölümlerine başvurur. Hastaların yaklaşık %5-7’sinin acil servislere başvurduğu bildirilmiştir. Çocuk kanserlerinin ender olmasının yanı sıra belirti ve bulgularının kanserin tipine, yerine, hastanın yaşına göre değişmesi; benzer bulguların çocukluk çağının sık görülen hastalıklarında da görülmesi; aynı kanserin her hastada farklı şekillerde ortaya çıkması, erken tanıyı zorlaştırır. Gelişmiş ülkelerde anne-babanın iyi bir gözlemci olduğu, çocuklarındaki normal olmayan durumları doktorlardan çok daha çabuk fark ettikleri belirtilir. Sosyoekonomik durumu kötü olan ülkelerde ise erken tanıda en önemli görev doktorlara düşmektedir.[4]

Belirti ve Bulgular

Çocuk kanserlerinin belirti ve bulguları, iki başlıkta incelenebilir: Birincisi, öncelikle kanseri düşündürmeyen, ancak izlenmesi gereken bulgular; ikincisi ise, onkolojik danışma gerektiren bulgulardır. Sık karşılaşılan belirti ve bulguların bazıları şunlardır;⁴

·       Ateş: Çocukluk çağında sık karşılaşılan bir belirtidir. Kanserli hastaların çoğunda da kansere veya eşlik eden enfeksiyona bağlı olarak görülebilir. Kanserde başlangıç bulgusu olarak tek başına ateş yüksekliği enderdir; genellikle kilo kaybı, kemik ağrısı, kitle, solukluk gibi diğer bulgular eşlik eder.⁴

·       Lenf Bezlerinin Şişmesi/Büyümesi: Doktorları ve anneleri en çok kaygılandıran bulgulardan olup, çocuk onkolojisine gereksiz yönlendirme nedenlerinin başında gelir. Çocuklarda sık görülen bu durum, özellikle hızlı gelişen vakalarda genellikle ciddi bir hastalık belirtisi olmaz.

Hastanın öyküsünde lenf bezlerindeki şişme ve büyümenin süresi, eşlik eden ateş, eklem/kemik ağrısı, döküntü, tartı kaybı, gece terlemesi, kaşıntı, nefes darlığı gibi sistemik belirtiler, son bir ay içinde geçirilen enfeksiyonlar, yolculuk, aşı, hayvan temas öyküsü, ailede kalıtsal hastalık, tüberküloz varlığı sorgulanmalıdır.⁴

·       Baş ağrısı: Baş ağrısı giderek sıklaşıyor ve şiddetleniyor; sabahları belirgin/ uykudan uyandırıyor; huy değişikliği, okul başarısında düşüş, nörolojik bulgular veya kusma eşlik ediyorsa hasta onkolojik açıdan değerlendirilmelidir.⁴

·       Nörolojik bulgular: Motor veya duysal bozukluklar, sinir felci, görme bozukluğu gibi bulgular, başta merkezi sinir sistemi tümörleri olmak üzere çocukluk çağı kanserlerinin başlangıç bulgusu olabilir. Özellikle küçük çocuklarda nörolojik bulguların tanınması kolay değildir. Okul başarısında azalma, kişilik değişiklikleri, huzursuzluk, bıngıldağın bombeleşmesi, gelişimsel gecikme veya kazanılmış becerilerin kaybı gibi tabloların nörolojik bozukluklara bağlı olabileceği unutulmamalıdır.⁴

·       Kas-iskelet sistemi bulguları: Kanserli çocukların yarıdan fazlasında kemik ve eklem ağrıları vardır ve hastaların 1/3’inde tek başlangıç belirtisidir.⁴

·       Göz bulguları: Yeni doğan döneminden itibaren normal çocuk muayenesinde rutin göz ve görme kontrollerinin yapılması, kanserlerin erken dönemde yakalanmasına yardımcı olabilir.⁴

Sonuç olarak, çocukluk çağı kanserleri, tüm sistemleri ilgilendiren ve çocukluk çağının sık karşılaşılan hastalıklarında görülebilen belirti ve bulgularla ortaya çıkabilir.⁴ Kanser konusunda bilinçli olmak ve sağlık kontrollerini aksatmamak, hem çocuklar hem de aileler için hayati önem taşır. Kanser şüphesinde, çocuk onkolojisine zamanında yönlendirilmek tedavi sürecinde fark yaratabilir.